David van der Reis

David van der Reis (Groningen, 4 september1918 - Sobibór, 21 mei1943) was een Nederlands verzetsstrijder.

David van der Reis werd in 1918 geboren als zoon van Joodse ouders, Israël van der Reis en Esther Wolffers. David had een oudere broer Max en een jongere broer Michiel. Het gezin verhuisde van Groningen naar den Haag en in 1932 naar Amsterdam naar de Vijzelstraat 64 alwaar Israël van der Reis een zaak in koelkasten begon.
David van der Reis had een technisch opleiding tot machinebankwerker gevolgd. Daarna volgde hij in Engeland een opleiding tot koeltechnicus. Hij ging in Rotterdam werken en woonde in de W. Buytewechstraat 160 b, Rotterdam.

Verzet

Direct na het uitbreken van de oorlog ging hij in het verzet en had hij vanaf het begin van de oorlog al contacten met leden van verzetsgroepen, later bekend onder de naam "de Oranje vrijbuiters".

Eind 1940 werd hij door een bekende voorgesteld aan Joop Abbink. Deze Abbink probeerde vanuit Fokker constructietekeningen te smokkelen van het G.I-gevechtsvliegtuig. Deze onderneming mislukte. Deze "bekende" bleek een verrader. Abbink werd bij Fokker ontslagen en moest onderduiken Wat Abbink aan deze mislukte actie overhield was een zeer goede vriend, David van der Reis. Beide jongemannen hadden dezelfde idealen voor wat betreft het strijden voor de vrijheid.
David nam Joop Abbink mee naar een aantal contacten in Woerden en Epe en stelde hem uiteindelijk voor aan het hoofd van deze verzetsgroep in Utrecht, Klaas Postma.
David reisde vanaf de invoering van het persoonsbewijs in 1941 al op een vervalst persoonsbewijs en een vervalst treinabonnement. Vervalste persoonsbewijzen hadden een beperkte houdbaarheid. Iedere 3 maanden verscheen er een register waarin de Duitsers alle nummers vrijgaven van de vermiste en/of gestolen persoonsbewijzen.
David van der Reis moest intussen ook onderduiken en zat o.a op de boerderij bij Dorus Wessels op Heiveld in Alverna. (een dorpje bij Wijchen) Een van de dochters van Dorus Wessels - Annie - zorgde voor onderduikadressen in de regio.
Joop Abbink hielp David Van der Reis door zogenaamd zijn persoonsbewijs en spoorwegabonnement te verliezen. De foto van Joop Abbink werd vervangen door die van Van der Reis en zo kon hij veiliger reizen tussen Alverna en Apeldoorn. David had gitzwart haar. Hij bleekte zijn haar om zijn Joodse uiterlijk te verdoezelen. Dit moest hij 2 soms 3 keer in de week doen.
David van der Reis had intussen contacten met de paters van het klooster in Alverna. Die hebben hem geholpen een nieuwe identiteit aan te nemen. Zij zorgden voor een vervalste persoonskaart in het Gemeenteregister van Wijchen en zodoende kon David aldaar een nieuw origineel persoonsbewijs met een gefingeerde naam ophalen. Zijn gebleekte haar verfde hij weer zwart zodat uitgroei niet te zien was. Hij heette nu Mario Talamini, was Italiaan en Rooms-Katholiek en zijn ouders woonden in Rome.

Bij het ophalen van het nieuwe persoonsbewijs op het Gemeentehuis in Wijchen nam hij, terwijl de ambtenaar even weg was, een officieel stempel mee. Met dit persoonsbewijs als voorbeeld liet hij in Rotterdam bij bevriende relaties duizenden persoonsbewijzen drukken. Hij zwierf met stempel en valse persoonsbewijzen door het land om landgenoten in het verzet de helpende hand te bieden.

De verzetsgroep in Epe werd verraden. Joop Abbink hielp David aan een 2e onderduikadres in Apeldoorn bij de oude mevrouw Vonk, die woonde in een villa bij het – en hoe kan het toepasselijker – Oranjepark. Joop Abbink, gesteund door zijn verloofde Beppie van Barrelo en David Van der Reis met zijn vele contacten in het verzet, verzorgden onderduikadressen, valse persoonsbewijzen en bonkaarten.

Arrestatie

Talloze keren is David door Joop Abbink gewaarschuwd om toch voorzichtig te zijn. Hij had zo'n kenbaar Joods uiterlijk. David ging echter door om zoveel mogelijk landgenoten en vooral kinderen te helpen onderduiken om hen zo uithanden te houden van de Duitsers.

David had begin mei 1943 een afspraak met Joop Abbink in Apeldoorn. Hij kwam niet opdagen. Een nicht van David zat ook in het verzet en was de dans - door het verraad bij de Oranjevrijbuiters in Epe - ontsprongen. Zij kwam naar Joop en vroeg of David bij hem was. Want na de afspraak bij Joop zou David naar haar toe gaan.
(vermoedelijk wordt hier zijn tante Catharina Rozendaal – Wolffers +1943 Auschwitz bedoeld)

Toen vermoedde Joop Abbink het ergste.

Joop heeft bij bekenden bij de Apeldoornse politie geïnformeerd of er iets bekend was over een arrestatie. Deze man vertelde hem dat er alleen een Italiaan was gearresteerd die zei dat hij Katholiek was maar volgens hun een Jood moest zijn. Joop Abbink wist genoeg.

David van der Reis werd op 8 mei 1943 in Apeldoorn op bevel van Jannus Doppenberg gearresteerd door de politiebeambten Huibertus Oosterdijk en Johan Dieter Pelk. Tijdens zijn verhoor op het Apeldoornse politiebureau werd hij zwaar gemarteld en gaf hij noch zijn ware identiteit noch enige andere informatie prijs. Daarna werd David overgebracht naar het hoofdkwartier van de SD - de Sicherheitsdienst - in Arnhem Ook hier werd hij verhoord en gemarteld om zo informatie los te krijgen. Ondanks alle martelingen liet David niets los.

Zijn bloed zat op de muren en de deurmat was doordrenkt met bloed zodat die weggegooid moest worden. Hij werd op 13 mei 1943 naar Kamp Westerbork vervoerd.

Joop Abbink heeft met een van zijn maten, Cor van den Dool, de tocht naar Westerbork ondernomen om te kijken of ze David op een of andere manier konden bevrijden. Dat is helaas niet gelukt.

Ook in Alverna werd men ongerust omdat er al zo'n tijd niets meer van David was vernomen. Zijn vriendin - dochter van Dorus Wessels uit Alverna - ging met honderd gulden op zak en een pistool verstopt in haar korset naar Apeldoorn, met het doel het pistool aan Van der Reis te bezorgen. Zij kwam te laat en moest ook onverrichter zake naar huis terug keren.

David van der Reis werd op 18 mei 1943 vanuit Kamp Westerbork naar Sobibór gedeporteerd waar hij drie dagen later werd vermoord.

David van der Reis heeft na zijn arrestatie zijn ware identiteit nooit bekend gemaakt. Door consequent zijn schuilnaam te gebruiken, heeft hij de verzetsgroep van Joop Abbink en anderen niet in gevaar gebracht. Hij is als Mario Talamini in de boeken van de nazi's genoteerd en hield vol dat hij uit Rome kwam.

Het feit dat zowel in de administratie van het Kamp Westerbork als ook op de transportlijsten naar Sobibór alleen zijn schuilnaam voorkomt geeft aan dat Van der Reis tot op het laatst zijn ware identiteit niet heeft prijsgegeven

Hij heeft - als Jood - in de gevangenis van Apeldoorn nog geestelijke ondersteuning gevraagd van een katholiek priester. De deken G.C. Oostveen heeft hem bezocht. Het vermoeden bestaat dat David van der Reis getracht heeft via deze geestelijke berichten door te sturen. Na de oorlog heeft deken G.C. Oostveen geweigerd aan de ouders van de vermoorde David van der Reis informatie te geven over dit laatste gesprek.

Op 21 september 2019 heeft de burgemeester van de gemeente Wijchen een gedenksteen onthuld, Heumenseweg / Rakenwegseweg, vlak bij de boerderij van Th. Wessels in Alverna waar David van der Reis zat ondergedoken.

Bronnen, noten en/of referenties

Hans Mulder, De vriend van David. Dokument van het verzet. Wageningen, 1982 [levensbeschrijving van de Achterhoekse verzetsman "Joop van Neede" (Joop Abbink)]. Wijchen. Geschiedenis van zeven seconden. Nijmegen, 1956, p. 241. Bij de uitreiking van de Yad Vashem-onderscheiding aan Joop Abbink op 27 augustus 2002 te Zutphen is aandacht besteed aan het verzetswerk van David van der Reis alias Mario Talamini Jules Schelvis, Vernietigingskamp Sobibor. Amsterdam, 1993, p. 421. Joods Monument Er is een CABR-dossier onder de nummers 76358 en 76227. Het betreffen justitiële dossiers. Hierin zitten onder andere de – nog steeds niet-openbare!! – verslagen van zijn arrestatie en de berechting van degenen die hem opgepakt en gemarteld hebben. De opgelegde gevangenisstraffen – levenslang – zijn uiteindelijk omgezet naar een paar jaar!! Volgens het Nationaal Archief in den Haag worden medio 2025 deze dossiers openbaar.