Paul Marinus Visser

De moord op 21 Stadswachters bij TIGA ROENGGOE,
DELI, SUMATRA’S OOSTKUST (WOII).
1.Inleiding
In verband met het dreigende oorlogsgevaar in Z.O. Azië
besloot het KNIL haar leger te versterken met een aantal
hulpkorpsen.
Zo werden er hulpkorpsen opgericht om bepaalde plaatsen
en belangrijke gebieden te beveiligen; in aansluiting
daarop werden Stads- Landwacht- eenheden opgericht.
De meeste Stadswachten waren vrijgesteld van hun
militieplicht, maar melden zij zich als vrijwilliger bij
bijv. bij de Plaatselijke Stadswacht, om hiermede
een bijdrage te leveren bij de beveiliging en verdediging
van eigen ondernemingen en plantages, zoals dat ook
in Deli op Sumatra’s Oostkust had plaatsgevonden.
Ook o.a. de op 26 dec. 1906 te Semarang geboren HendrikJan Theodoor HESSING, achtte het als zijn plicht een bijdrage
te leveren voor de verdediging van Deli, het land dat hij
lief had en besloot zich toen als vrijwilliger bij de Stadswacht te meldden; vervolgens werd hij als Stw. Sld. Inf. KNIL. bij de Afd. Deli ingedeeld. Van beroep was Hendrik Jan Theodoor Landbouwkundige, “planter in de Cultures”, zoals dat vroeger heette, op een onderneming van de Senembah Mij.
Een andere Stadswachter,die bij deze eenheid was ingedeeld, was res. 1ste Luitenant Inf. KNIL Paul Marinus VISSER; hij werd


op 11 feb. 1893 te Assen geboren. Paul was vóór WOII, Administrateur van een onderneming van de Deli Mij. ; hij was getrouwd met Elisabeth Regina Visser-Veth. Het gezin
kreeg 2 zonen en een dochter.
Voorts was o.a. Stw. Sgt. Jacobus Wilhelm MERKELBACH ingedeeld bij deze groep; hij was van beroep “planter”
op een onderneming van de Deli Mij.
2.Dramatische gebeurtenissen bij Tiga Roenggoe
In de nacht van 14 op 15 mrt 1942 werden 21 vrijwillige
Stadswachters van het KNIL bij Tiga Roenggoe, een plaatsje
op de weg van Pematang Siantar naar Kabangdjahe, door
Japanse militairen vermoord.
De Stadswachters van het KNILHendrik Jan Theodoor HESSING, Paul Marinus Visser en Jacobus Wilhelm MERKELBACH behoorden ook tot deze slachtoffers.
De Stadswachters hadden tot taak enige bruggen te bewaken
en hadden bij het horen van berichten, dat intussen Japanse eenheden op de Oostkust van Sumatra waren geland - bij hun terugtocht voor de overmachtige vijand, conform hun
opdracht - plichtsgetrouw tijdig de hun toevertrouwde bruggen vernield.
Dit moedige besluit werd door hen genomen – ondanks dat
zij via de NIROM (Nederlands Indische Radio Omroep) en
krantenberichten moeten hebben vernomen – dat het
Japanse Leger o.m. op het eiland Tarakan en in Balikpapan,


onze militairen had geëxecuteerd en onthoofd – die
betrokken waren bij het vernielen van bruggen en
belangrijke installaties in hun gebied.
De Japanners die intussen op 12 mrt. 1942 bij o.a. Laboean Roekoe waren geland, behoorden tot het gemot. Regiment Verkenners/Cav. van de 2de Divisie van de Keizerlijke Garde.
Na de landing had deze eenheid een omtrekkende beweging
gemaakt en verrasten de Stadwachters bij het dorpje
Tiga Roenggoe.
De Stadswachters werden onmiddellijk gevangen genomen, ontwapend en daarna op 14 mrt. 1942 tussen 20.00 – 21.00 uur in koele bloede vermoord door de Japanse militairen van genoemde Cavalerie- verkenningseenheid.
Volgens de latere verklaringen van 5 getuigen, t.w. Pikir marga Poerba, Hendrien marga Poerba, Sarbia marga Poerba, Hasan marga Baragin en Janssen marga Manabe werden de volgende dag de lichamen omstreeks 12.00 uur - in opdracht van de Japanners - door dorpsbewoners begraven in een schuilloopgraaf bij een lokale school.
Hun lichamen lagen over een groot gebied verspreid en er lag overal veel bloed; daarbij bleek onder meer ook, dat de slachtoffers, met hun armen op hun rug waren vastgeboden.
Sommigen hadden lussen om hun nek en één slachtoffer met
een fors postuur bleek te zijn onthoofd.



De slachtoffers werden vervolgens door dorpsbewoners
naar de schuilloopgraaf gesleept, dan wel op geïmproviseerde bamboebrancards naar de plaats gebracht waar zij werden begraven.
In nov. 1947 werden tenslotte de stoffelijke resten van de Stadswachters ontdekt en konden alle slachtoffers door de
Gerechtelijke Geneeskundige, dr. TH. P.J. Boortman worden
geïdentificeerd.
Tot de 21 vermoorden behoorden enige zeer vooraanstaande
“Delianen”, zoals de Oud- hoofdadministrateur van de Deli-
Mij., dhr. P.M. Visser en de toenmalige Secretaris
van de Tabaks- Mij. “Arendsburg”, dhr. W.F. van den Berg.
Voorts behorenden ook de Stadswachters van het KNIL Hendrik JanTheodoor HESSING, Paul Marinus VISSER en Jacobus Wilhelm MERKELBACH tot de geïdentificeerde slachtoffers. De dood bleek te zijn veroorzaakt, door schoten in “de Nek”, waardoor het hoofd verbrijzeld werd.
Alle slachtoffers bleken daarna te zijn begraven in een schuilloopgraaf op het erf van de plaatselijke school.
Uit het na WOII ingestelde onderzoek, bleek voorts dat diegene, die de opdracht had gegeven tot genoemde massamoord, de Majoor Junzaburo Nakamura te zijn, de Plv. Commandant van de eerder genoemde Verkenningseenheid.
Bij het verdere onderzoek bleek echter , dat Nakamura al tijdens WOII in Nieuw- Caledonië was gesneuveld, zodat de


Ned. Temporaire Krijgsraad te Medan, hem niet meer voor zijn ernstige oorlogsmisdaden kon berechten.
De commandant van de Verkenningseenheid, Kol. Yuzo
Kitayama werd in apr. 1949 door de Temporaire Krijgsraad
vrij gesproken van de gebeurtenissen rond Tiga Roenggoe, omdat hij toen niet ter plaatse aanwezig was geweest en toen ook niet op de hoogte was van de misdadige handelingen van maj. Nakamura.

Na de oorlog werden de slachtoffers door de OGS. herbegraven op:
- het Ned. Ereveld “Ancol” te Jakarta (Batavia), vwb. Hendrik Jan Theodoor HESSING; vak/rij/nr. : VI 155.
- het Ned. Ereveld “Ancol” te Jakarta(Batavia), vwb. res. 1ste
Luitenant Paul Marinus VISSER; vak/rij/nr.: V 185.
- het Ereveld “Ancol” te Jakarta (Batavia), vwb. Jacobus Wilhelm MERKELBACH; vak/rij/nr.: V 180.

Moge Gods Zegen op hen rusten!

’s-Gravenhage, juni 2017

JZB