Isaac Marinus Josué Valeton

Isaac Marinus Josué Valeton wordt in 1910 geboren te Apeldoorn. Hij verhuist direct na zijn geboorte naar Buitenzorg in Nederlands-Indië, nu Bogor in Indonesië. Zijn vader is daar leraar en later directeur van de middelbare landbouwschool. Hij heeft een oudere zus en een jongere broer, die beiden in Nederlands-Indië zijn geboren. Hun jeugdjaren zijn volgens zijn zus onbezorgd en avontuurlijk.Terwijl zijn broer en zus naar de middelbare school in Batavia gaan, volgt Isaac het gymnasium in Apeldoorn. Hij woont dan bij zijn oma. Na het gymnasium studeert hij natuurkunde aan de Technische Universiteit in Delft. Hij specialiseert zich in geologie en loopt stage bij de olievelden in Roemenië. Vervolgens vervult hij in Nederland zijn militaire dienstplicht. Hij is dan tweede luitenant bij de Genie.Isaac ziet in zijn jonge jaren relatief veel van de wereld. In 1937 werkt hij een half jaar als seismologisch ingenieur voor de Shell in Houston, Texas. In dat zelfde jaar vertrekt hij naar Nederlands-Indië om als geologisch ingenieur te werken voor de Bataafse Petroleum Maatschappij (B.P.M.), een dochteronderneming van de Shell. Voor zijn werk bezoekt hij verschillende regio’s, zoals Oost-Java, Sumatra, Papoea-Nieuw-Guinae en Brunei. In deze periode woont zijn familie al weer een paar jaar in Nederland.Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt wordt Isaac opgeroepen als reservist. Hij wordt benoemd tot reserve-eerste luitenant en in 1941 ingezet bij de mobilisatie. Hij is dan commandant van een verbindingsregiment, de radiodienst voor de militaire luchtvaart.Op 16 maart 1942 wordt Isaac krijgsgevangen genomen door de Japanners bij Fort de Kock op West-Sumatra. Hij verliest daarbij zijn bezittingen. Hij wordt ondergebracht in het krijgsgevangenkamp Belawan-Deli, waar hij in de haven moet opruimen wat de Nederlanders bij hun terugtrekking hebben vernield. Ook in het kamp Gloegoer bij Medan, waarnaar hij wordt overgeplaatst, moet hij opruimwerkzaamheden verrichten. Daarna wordt hij vanuit Belawan met 1173 andere krijgsgevangenen verscheept op de Harugiku Maru—de voormalige s.s. Van Waerwijck—om te werk gesteld te worden aan de Pakan Baroe spoorlijn. In eerste instantie komt hij daar niet aan, omdat het schip op 26 juni 1944 getorpedeerd wordt door een Britse onderzeeboot en zinkt. Honderdachtenzeventig krijgsgevangenen vinden daarbij de dood. Isaac, daarentegen, wordt levend door de Japanners uit het water gehaald en verscheept naar een kamp in Singapore.Uit correspondentie met de familie blijkt dat de groep waarin Isaac verkeert het zwaar heeft in Singapore door uitputting, angst, slechte hygiënische omstandheden en ondervoeding. Daar komt nog bij dat de mannen uit zijn groep geen bezittingen meer hebben, omdat het laatste wat zij nog hadden, zoals hun kleding, verloren is gegaan bij de torpedering. In het kamp moeten ze improviseren om te overleven en maakt Isaac voor zijn groep bordjes van oud metaal om van te eten.Na een maand wordt zijn groep alsnog naar Pakan Baroe gebracht. Daar worden de mannen gedwongen om onder erbarmelijke omstandigheden te werken aan de aanleg van een 220 kilometer lange spoorbaan door het ondoorgrondelijke regenwoud. Het werk van Isaac en andere officieren bestaat voornamelijk uit het kappen van bomen.De dwangarbeid aan de Pakan Baroe spoorlijn is zwaar en de krijgsgevangenen krijgen nauwelijks te eten. Dit wordt Isaac fataal. Op 8 januari 1945 wordt hij opgenomen in het hospitaal van Kamp 2. Uit de publicaties van Henk Hovinga is bekend dat dit hospitaal gevreesd wordt, omdat de krijgsgevangenen daar nog minder te eten krijgen en men er feitelijk komt om te sterven. Een half jaar later, op 11 juli 1945, overlijdt Isaac aan de gevolgen van ondervoeding in het bijzijn van een goede vriend, die hem tot het laatst toe heeft verzorgd. Hij wordt door vrienden begraven bij Kamp 2 in graf 289 km paal 4. De capitulatie van Japan, 35 dagen later, heeft Isaac dus net niet meer kunnen meemaken.Isaacs ouders in Nederland krijgen eind oktober 1945 bericht van zijn overlijden. Niet lang daarna ontvangen zij verschillende brieven van vrienden uit het kamp, die Isaac in zijn laatste dagen hebben meegemaakt. Deze brieven geven een indrukwekkend beeld van wat Isaac voor hen heeft betekend.Isaac Valeton wordt twee keer herbegraven in Indonesië. De eerste keer is dat in 1950 op het ereveld te Palembang tezamen met 17 andere B.P.M. oorlogsslachtslachtoffers. De familie in Nederland ontvangt van de B.P.M. een rouwalbum met een verslag van de plechtigheid. Later, vermoedelijk in 1967, zijn de stoffelijke resten overgebracht naar het Nederlandse ereveld Pandu te Bandung op West-Java.Geraadpleegde bronnen: Academie- en Schoolnieuws. (1929, 10 juni). Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant. Academische Examens. (1937, 20 februari). Bataviaasch Nieuwsblad. Dam, R. ten (2020). Voormalige erevelden in Indonesië. Geraadpleegd op 25 november 2021, van https://www.dodenakkers.nl/begraafplaatsen3/voormalige-erevelden-in-indonesie.html Dept. van Oorlog. (1941, 20 mei). Bataviaasch nieuwsblad. Hovinga, H. (2009). Op dood spoor: Het drama van de Pakan Baroe spoorweg 1943 – 1945. (5e druk). Franeker: Uitgeverij Van Wijnen. Nationaal Archief. (z.d.). Japanse Interneringskaarten KNIL en Marine. Geraadpleegd op 24 november 2021, van https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/zoekhulpen/japanse-interneringskaarten-knil-en-marine Oorlogsgravenstichting. (z.d.). Isaac Marinus Josué Valeton. Geraadpleegd op 24 november 2021, van https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/156797/isaac-marinus-josue-valeton Particulier archief van de familie Efting Dijkstra. The Statue of Liberty—Ellis Island Foundation. (z.d.). Ellis Island Passenger Search database. Geraadpleegd op 24 november 2021, van https://heritage.statueofliberty.org/passenger Sluiten