Teunis van Zwetselaar

Teunis van Zwetselaar wordt op 21 januari 1901 in Renswoude geboren als zoon van arbeider Teunis van Zwetselaar en Harmpje Bakker. Op 24 december 1924 trouwt hij met Antonia van de Pol (Barneveld 1905). In Ede krijgt het echtpaar drie kinderen: Willem Teunis (1926), Antoni en Nicolaas. Van Zwetselaar heeft een café/pension en speeltuin De Viersprong aan de Hoevelakenseweg 1 in Terschuur, vlakbij Barneveld, aan de drukke rijksweg tussen Amersfoort en Apeldoorn.

Via dokter Joop Kruimel uit Garderen – in de oorlog bekend als ‘ome Joop’ – raakt Van Zwetselaar betrokken bij de illegaliteit. Hij maakt deel uit van de Raad van Verzet en heeft een zend- en ontvangstinstallatie in De Viersprong met de naam Post No. 2. Voor droppings op het terrein Rolls Royce op landgoed Appel vlakbij Nijkerk ontvangt hij codeberichten vanuit Engeland, zoals: ‘U rookt te veel, u drinkt te veel’, of ‘Wij luisteren naar het geluid der golven’. Verzetsgroepen uit Barneveld, Nijkerk, Terschuur en Voorthuizen zijn bij de droppings betrokken. De Viersprong is ook een koerierspost en onder leiding van verzetsstrijder Jan Thijssen – een van de oprichters van de Raad van Verzet in mei 1943 – vergadert de ondergrondse er veel. Engelandvaarders en geheim agenten Ben Buunk en Andries Ausems ontmoeten elkaar ook in het café/pension. De eerste is in juli 1944 gedropt, de ander al eind februari 1944. Buunk zou zich in het najaar van 1944 bezighouden met het verzet in Vroomshoop en de opvang van een Special Air Service detachement in de buurt van Bergentheim. (Deze SAS-eenheid speelt een rol in de geschiedenis van latere Rademakersbroek-slachtoffers uit die omgeving = fusillade 2.3.1945). Van Zwetselaars illegale activiteiten variëren van spionage en sabotage tot het laten onderduiken van Joden en andere gezochte personen; het afwikkelen van droppings; de opvang en het onderbrengen of naar bevrijd gebied brengen van geallieerde piloten en parachutisten en het overvallen van distributiekantoren en bontransporten.

Begin 1945 maakt Teunis een Duitse klant woedend als hij laat merken dat hij de beschieting van een trein door het verzet niet erg vindt. Het gezin besluit daarop onder te duiken bij de gebroeders W. en E. van der Kamp richting Harselaar. Buurtgenoten hebben geen weet van Van Zwetselaars verzetsactiviteiten en denken dat de familie tijdelijk niet thuis woont vanwege de vliegtuigbeschietingen aan de Rijksweg. Zo wijst de naïeve en niets vermoedende plaatsgenoot, landbouwer Wulfert Malkenhorst, op 7 februari de beruchte Sicherheitsdienst uit Apeldoorn – hij ziet hen aan voor Wehrmachtsoldaten – regelrecht naar het onderduikadres. Daar worden ‘s ochtends vroeg Van Zwetselaar, zijn vrouw Antonia en hun oudste zoon Willem Teunis van 18 jaar – die niets met het verzet te maken heeft – gearresteerd. Ze belanden in de Willem III-kazerne, waar de SD hen zwaar verhoort. De achtergebleven twee zoons horen lange tijd niks. Zoon Anton probeert zijn ouders en broer in Apeldoorn op de fiets eten te brengen, maar mag niet naar binnen. Teunis en zijn vrouw Antonia worden gevangen gezet in de Kruisberg in Doetinchem. Hun zoon Willem Teunis gaat via Kamp Amersfoort op transport naar Neuengamme.

Op 2 maart 1945 wordt Teunis van Zwetselaar gefusilleerd aan het Rademakersbroek bij Varsseveld in de Achterhoek, samen met 45 andere (verzets)mannen uit heel Nederland. Hun dood is een represaille voor het ombrengen van vier Duitse militairen door verzetsgroep De Bark, die in de laatste oorlogswinter z'n hoofdkwartier heeft in een boerderij in buurtschap De Heurne vlakbij Dinxperlo.

Antonia belandt in Westenbork, net als de echtgenote van Rademakersbroek-slachtoffer Bert Schaftenaar. Als de Canadezen oprukken moeten de gevangen vrouwen naar het noorden marcheren. Ze dienen als levend schild voor de Duitsers en verwachten dat ze aan het einde van de mars geëxecuteerd zullen worden. Onderweg worden ze in de buurt van Grijpskerk (Groningen) door de geallieerden bevrijd. Antonia keert na de oorlog terug naar haar twee zoons in Terschuur. Eind mei 1945 hoort het gezin dat Teunis is gefusilleerd bij Varsseveld. Teunis van Zwetselaar wordt op donderdag 14 juni begraven op de Nieuwe Algemene Begraafplaats in Barneveld. De begrafenisstoet vertrekt vanaf De Viersprong en onder andere Joop Kruimel spreekt bij het graf. De familie veronderstelt op dat moment nog dat zoon Willem Teunis leeft, maar van hem zal na zijn transport op 15 maart naar Neuengamme nooit meer iets worden vernomen. Antonia zal tot haar dood in 1962 via het Rode Kruis en overlevenden van het kamp naar hem blijven zoeken. Pas sinds 2017 weet de familie dat Willem Teunis op 3 mei 1945 is omgekomen door de geallieerde bombardementen op de schepen in de Golf van Lübeck, waar de nazi’s de duizenden overlevenden van Neuengamme naartoe brachten. Kamp-tandarts Han Lokker uit Barneveld heeft gezien dat Willem Teunis op de Cap Arcona werd ingescheept. Dit was een van de boten die door de Britten tot zinken zijn gebracht, ook al had de Zweedse regering van tevoren gewaarschuwd dat zich daarop gevangenen bevonden. Drenkelingen die aanvankelijk overleefden werden in het water door de SS beschoten. Antonia zet "De Viersprong" zonder Teunis voort en verandert de naam in "het Barnevelds Kippen en Eieren restaurant". Als weduwe T. Zwetselaar plaatst ze op 22 januari 1947 een oproep in de krant voor een “nette jonge, vrouw of meisje” die voor een goed salaris wil helpen in de huishouding bij een moeder met haar twee zoons van 14 en 17 jaar. Anton mag in het voorjaar van 1948 een benzinepomp bij het restaurant beginnen. In 1957 begint hij op deze plek restaurant "Het Ei", dat vanaf 1988 wordt gerund door een kleinzoon van Teunis van Zwetselaar. Het Ei bestaat nog steeds.

Meer lezen? https://de46vanhetrademakersbroek.nl/

Sluiten