Leonard Schrijver

Leo Schrijver werd op 12 februari 1893 geboren in Amsterdam als zoon van Hijman Schrijver en Louise Barends. Anders dan zijn vader, grootvader en overgrootvader werd hij geen diamantslijper. Het Joodse gezin bestond uit vijf kinderen, drie jongens en twee meisjes.

Leo was het tweede kind. Zijn oudere broer David was eveneens ver van de stam gevallen, want arts geworden. Leo wist het nog niet zo goed. Hij staat eerst te boek als kantoorbediende bij een effectenkantoor (waarschijnlijk in de buurt van zijn oom Louis Schrijver (geb. 1881) en diens schoonvader Jacob Krijn), later als koopman in Shanghai, maar uiteindelijk vond hij zijn roeping als musicus (violist/cellist).

Wij vinden hem in die hoedanigheid later terug in Berlijn, waar hij zijn geluk ging zoeken en ten dele ook vond met een uiteindelijk redelijk succesvol ensemble. Maar de tijd zat niet mee. Het was toen namelijk net 1933 geworden. Samen met zijn neef Frans (mijn vader), arts. die daar was voor wetenschappelijk onderzoek, beleefden ze bange momenten temidden van de bruinhemden die de straat onveilig maakten voor joden. (Deze informatie ontlenen we aan de brieven van Frans uit die tijd die bewaard zijn gebleven). Na enige tijd vestigde Leo zich weer in Amsterdam, waar hij een groot aantal kamers op verschillende adressen versleet. Zijn laatste adres was Van Woustraat 127.

Evenals zijn oudste broer, de psychiater David, was Leo idealist. Diepgravender indrukken over zijn karakter staan in de Engelstalige beschouwingen van zijn schoonzuster Selina (zie boek over Joodse Verzetsmensen, red. Jeroen Sprenger, uitg. oktober 2020). Volgens informatie van Davids dochter Judith (geb. 1924), noemde David zich liever 'Marxist' en Leo zou dan eerder Communist zijn. David was op het nippertje in het voorjaar van 1940 met vrouw en dochters via Frankrijk naar Amerika ontkomen, Leo volgde hem niet. Het was sowieso te laat en Leo had er de middelen niet voor, maar de echte reden was dat hij als vrijgezel en Communist de plicht voelde de Nazi's metterdaad te bestrijden.

Zijn lievelingszuster Nan (geb. 1900) was verpleegster, die voor de oorlog in Engeland had gewoond. Zij was toen ze nog in de Corn. Krusemanstraat 27/5 te Amsterdam woonde voor Leo contactpersoon vanuit zijn gevangenschap. Op tijd dook zij onder in Friesland. In de oorlog verzorgde zij o.m. Engelse piloten. Zij heeft na de oorlog nog lang in Amsterdam-West gewoond.

Leo’s tweede zuster Julia (geb. 1902) werd in 1918 slachtoffer van de Spaanse griep, waaraan zij een geestelijke aandoening overhield. Zij was in een inrichting opgenomen, waar haar eerder genoemde neef Frans, die als huisarts in Woerden woonde, haar weghaalde, omdat ze daar niet veilig was. Zij werd ondergebracht in Oudewater, maar overleefde de oorlog toch niet. Ze overleed 29 juli 1944.

De jongste broer Johan (geboren 1908) was leraar Frans / vertaler, woonde ongehuwd in de Maasstraat te Amsterdam. Over hem en contacten met zijn 15 jaar oudere broer is weinig bekend. Hij is in Sobibor vermoord op 9 juli 1943.

Leo’s vader Hijman (geb. 1866) was al in 1912 overleden. Zijn moeder Louise (geb. 1871) woonde als weduwe in de Rivierenbuurt, is daar opgepakt en op 10 september 1942 in Auschwitz vermoord.

Veel heeft Leo niet daadwerkelijk kunnen bijdragen aan het verzet, want omstreeks het begin van de vijandelijkheden tussen het Duitse Rijk en de Sovjet-Unie eind juni 1941 wordt hij samen met veel andere CPN-functionarissen opgepakt en naar Schoorl is getransporteerd. Op 28 maart 1942 en wordt naar kamp Buchenwald gebracht, waar hij op 30 april 1942 wordt vermoord. Naspeuringen bij het NIOD (waarover hieronder verslag, zoals uitgebracht aan de Amerikaanse familie) maken duidelijk dat hij een leidinggevende functie had in de CPN (Sectieleider Amsterdam Zuid), dat hij eind juni 1941 met vele andere is geïnterneerd in Schoorl. Op 28 maart 1942 maakte hij deel uit van een transport van 90 gevangenen dat in Buchenwald aankwam. De lijst van Nederlandse overledenen in Buchenwald vermeldt hem zonder doodsoorzaak. Een brief van zijn zuster Nan aan de rest van de familie uit 1945 maakt melding van een bericht uit 1942 dat zij als meest directe familiecontact in 1942 had ontvangen van de Duitsers (“het vuile tuig” schreef ze), waarin stond dat Leo aan “Herzschwache” overleden zou zijn en op 2 mei 1942 was “verascht”.

Jan F. Schrijver, kleinzoon van een broer (Joachim) van Leo’s vader,

Amsterdam, 28 maart 2018

Foto van Leo Schrijver met cello, geschonken aan het CPN Gedenkboek in het IISG, afkomstig van Lion Contran (= Lion Vleeschdrager, 1898 - 1958, communist, componist, conferencier)